5 زمینلغزش خسارت و خطر پهنهبندی گلستان استان زیارت آبخیز حوضهی موردی: مطالعهی akornegady@yahoo.com گرگان طبیعی منابع و کشاورزی علوم دانشگاه آبخیزداری دکتری دانشجوی - کرنژادی* آیدینگ گرگان طبیعی منابع و کشاورزی علوم دانشگاه آبخیزداری گروه استاد - اونق مجید گرگان طبیعی منابع و کشاورزی علوم دانشگاه داری آبخیز گروه دانشیار - سعدالدین امیر 92//29 دریافت: تاریخ 93/9/24 پذیرش: تاریخ چکیده.تسا شده متمرکز گرگان زیارت بحرانی آبخیز حوضهی در زمینلغزش خسارت و خطر پهنهبندی نقشهی تهیهی بر پیشرو تحقیق و خطر معرض در عناصر خطر نقشهی سه ترکیب از و ریسک( عمومی )معادلهی وارنس معادلهی از نلغزش زمی خسارت شدت نقشهی مدل و ( )رگرسیون متغیره چند آماری روش دو از زمینلغزش خطر پهنهبندی برای یشود. م تهیه آسیبپذیری درجهی برتر مدل شد. تهیه مدلها از یک هر برای زمینلغزش خطر شدت نقشهی پارامترها طبقات به خ نر اعمال از پس است. شده استفاده تهیهی مبنای و شد انتخاب اسکوئر کای آزمون و شده) ROC,(P پیشبینی نتایج دقت )Qs( کیفیتها جمع شاخص چهار بهوسیلهی 3/62 و دارد بیشتری کارایی زمینلغزش خطر پهنهبندی برای رگرسیون مدل که میدهد نشان نتایج گرفت. قرار خسارت نقشهی میگیرند. قرار زیاد خیلی و زیاد خسارت و خطر پهنهی در ترتیب به زیارت روستای شامل زیارت آبخیز حوضهی از درصد 9/4 و درصد. رگرسیون وارنس معادلهی پهنهبندی کلیدی: ههای واژ و علمی Landslide Risk and Hazard Zonation Case study: Ziarat Watershed- Golestan province یدنبهنهپ رطخ و تراسخ لنیمز شزغ - Aiding Kornejadi 2- Majid Ownegh 2 3- Amir Sadoddin 3 Abstract This paper has focused on landslide hazard and risk zonation in the critical Ziarat watershed. Varnes equation and combination of Hazard map, elements at risk map and vulnerability map were used in the preparation of the risk map. Two quantitative models, including multivariate statistical (logistic regression) and model were used in the preparation of the hazard map. After applying the rate to the classes of parameters, Landslide hazard zonation was prepared for each of the models. The prior model was selected using four indices, including Quality summation (Qs), Precision of the predicted results (P), Receiver Operating Characteristic (ROC) and Chi-Square test and used in preparation of risk zonation. Results indicated that the logistic regression model shows a better performance for landslide hazard zonation and 3.63 and 9.4 percent of Ziarat watershed including Ziarat village were located in a high and very high zone of hazard and risk maps respectively. Key words: Zonation, Varnes equation,, Logistic regression. PhD Student of Arid Zone and Watershed Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran; Email:akornegady@yahoo.com 2 Prof., Dept of Arid Zone and Watershed Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran. 3 Assoc Prof., Dept of Arid Zone and Watershed Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran.
52 رطخ و تراسخ لنیمز شزغ مقدمه 38 تقریبا انسانی دخالت با حدی تا و طبیعی خطر 43 حدود از و تکرار ع تنو تعدد دلیل به و شده ثبت و شناسایی ایران در خطر ردیف در ایران محیطی ناآرامی و طبیعی خطرات ع وقو شدت همکاران و حسینزاده ]4[. است گرفته قرار جهان بالخیز کشور زمینشناسی ارتفاع شیب جهت شیب عامل 7 از استفاده با بهمنزلهی جاده از فاصله و زهکشی کم ترا گسل از فاصله را زمینلغزش خطر رگرسیون روش به مستقل متغیرهای نمودهاند. پهنهبندی خطر کالس پنج در دهگالن سنندج مسیر در کای R 2 شبه شاخص سه از استفاده با مدل ارزیابی نهایت در ][. است بوده قبول قابل مدل نتایج و شده انجام ROC و اسکوئر کم )ترا متغیره دو آماری روش دو از استفاده با همکاران و شیرانی )رگرسیون متغیره چند آماری روش دو و اطالعاتی( ارزش و سطح زمینهساز و کلیدی عامل هشت انتخاب و ممیزی( تحلیل و خطی شاخص دو بر مبتنی و کردهاند پهنهبندی را زمینلغزش توانایی آماری روش 2 شده«پیشبینی نتایج»دقت و»زمینلغزش«شده انتخاب برتر مدل بهمنزلهی اطالعاتی ارزش متغیرهی دو کلیدی عامل هفت انتخاب با همکاران و گان آنباال ]3[. است گسل شیب رخسارهی شیب مقدار سنگشناسی زمینهساز و استفاده و :5 مقیاس در هیدرولوژی و ارتفاع اراضی کاربری زمینلغزش خطر ارزیابی عامل بر مبتنی نرخدهی روش یک از پهنهبندی را زمینلغزش خطر هند سوخیدهانگ منطقهی در سازههای به شده وارد زیان نقشهی تهیهی از پس کردهاند. ماتریس ایجاد از استفاده با انسانی و طبیعی منابع و مهندسی خطر پهنهبندی نقشهی دو ادغام با و )RAM( خسارت ارزیابی ار زمینلغزش کلی خسارت نقشهی شده وارد زیان و زمینلغزش اخیر پیشرفتهای کلی مرور با همکاران و لی ]6[. نمودهاند تهیه و خسارت خطر ارزیابی برای چارچوبی نلغزش زمی زمینهی در کاهش جمله از پایشی برنامههای. شامل زمینلغزش مدیریت مهندسی راهحلهای 2. خسارت معرض در انتظار مورد عناصر یا زمینلغزش وقوع احتمالی کاهش اقدامات مجموعه جمله از صورت در خسارت پذیرش 3. ع وقو از پس مخرب اثرات کاهش شبکهی و تسکینی راهکارهای 4. و واقعه بودن اجتنابناپذیر ]3[. دادهاند ارائه مناطق کامل یا نسبی تخلیهی مانند هشدار انتخاب و کارشناسی تصمیمگیری از استفاده با همکاران و اسپیزوا پوشش زمینلرزه بارندگی سنگشناسی کلیدی عامل چهار در زمینلغزش حجم با عوامل ارتباط گرفتن نظر در و گیاهی سه در را زمینلغزش پتانسیل خطر آرژانتین مندوزای حوضهی وستن ون ]9[. کردهاند پهنهبندی زیاد( متوسط )کم خطر کالس در موجود مشکالت از پردهبرداری با خود تحقیق در همکاران و.2 بزرگ مناطق در زمینلغزش ریسک کردن کمی. زمینهی نوع وقوع زمان اطالعات حاوی زمینلغزش شواهد نقشهی تولید زمینلغزش مکانی و زمانی احتمال تعیین 3. زمینلغزش حجم و آسیبپذیری ارزیابی و زمینلغزش پروسهی کل کردن مدل 4. و زمینلغزش خسارت هبندی پهن کمی نقشههای ارائهی هنوز منابع سازمانهای توسط :( ):5 متوسط مقیاس در را استفاده با همکاران و زیزره ]5[. میدانند دشوار کاری محلی سریهای بین همبستگی برقراری و )احتماالتی( کمی روش از شمال در بارندگی زمانی سریهای و پیشین زمینلغزشهای زمانی و کردند پهنهبندی را زمینلغزش پتانسیل خطر پرتغال لیسبون خسارت هبندی پهن نقشهی ریسک عمومی معادلهی اساس بر نقشهی سه از مستقیم هزینهی نهایت در و تهیه را نلغزش زمی محاسبه را خطر معرض در عناصر و عناصر آسیبپذیری خطر زمینهساز عامل سه انتخاب با همکاران و انیشتین ]7[. کردهاند یک از استفاده و گیاهی پوشش و شیب گرادیان سنشناسی خطر نقشهی فیلیپین باگیوی شهر در خطر نرخدهی شبکهی عمومی معادلهی از استفاده با و کردهاند هبندی پهن را زمینلغزش بازهی )در خدهی نر و جمعیت و اراضی کاربری عوامل و ریسک نقشهی جمعیت تراکم و اراضی کاربری نقشهی دو به -( کانالنگ ]8[. کردهاند تهیه را زمینلغزش خسارت احتمالی شدت )دینامیک( پویا هشدار شبکهی یک ساخت به اقدام همکاران و زمینلغزش )Web-GIS( اینترنتی اسی- آی جی های منطق زمینلغزشها تعداد بین آماری ارتباط برقراری با که نمودهاند ارسال به قادر چین ژیجیانگ استان در بارندگی روزانهی آمار و از استفاده به قادر کاربران همچنین است کاربران به هشدار هستند. اطالعاتی پایگاه این در موجود زمینلغزشهای اطالعات دریافت )با پایگاه این در موجود اطالعات بهروزرسانی با نهایت در و هواشناسی( سازمان از بارندگی روزانهی شبینی پی نقشههای عمومی معادلهی از استفاده با آسیبپذیر عوامل کنش پرا تهیهی محاسبه زمینلغزش کولوژیک ا خسارت =R HEV ریسک کلیدی عامل هفت انتخاب با همکاران و جیان ]2[. است شده نرمال شاخص ارتفاع شیب درجهی سنگشناسی زمینهساز و بافر زهکشی شبکهی 3 )NDV( گیاهی پوشش تفاوت شدهی تصاویر ارزیابی و پایش از )حاصل خطوارهها نقشهی و راندگیها وزندهی و نرخدهی و رودخانهها و سنگشناسی( ماهوارهای شاخص نقشهی تولید و میدانی( بازدیدهای بر )مبتنی کارشناسی محیط در رها پارامت نقشهی همگذاری روی از زمینلغزش خطر هیستوگرام تهیهی و )ArcGIS( جغرافیایی اطالعات سامانهی کردند. پهنهبندی را زمینلغزش خطر نقشهی آن از حاصل بر مبتنی خطر کالسهای اعتبارسنجی پژوهش این در همچنین ][. است شده انجام زمینلغزش شواهد نقشهی با انطباق ابزارها و تحقیق روش مطالعه مورد منطقهی با کشور کوهستانی ههای حوز از مطالعه مورد حوزهی تا 36 37 جغرافیایی محدودهی در هکتار 948 وسعت طول 54 3 تا 54 23 47 و شمالی عرض 36 45 55 در سیاسی تقسیمات لحاظ از حوزه این است. شده واقع شرقی حوضهی زیرحوزههای از یکی و گرفته قرار گرگان شهرستان جنوب ارتفاع حداقل بهطوریکه (. )تصویر یرود م شمار به قرهسو آبخیز آبراههی است. دریا سطح از متر 327 آن کثر حدا و متر 558 شمال به غربی جنوب کلی جهت با زیارت آبخیز حوضهی اصلی
ایران گلستان استان در زیارت آبخیز حوزهی موقعیت نقشهی : تصویر 53 بارندگی میانگین حوزه این در میکند. عآوری جم را جوی نزوالت است فاصله( معکوس روش از استفاده )با 55/28 برابر ساالنه مرداد ماه و میزان بیشترین بارندگی میلیمتر 49/3 با آذر ماه که به حوزه در را بارندگی میزان کمترین بارندگی میلیمتر 8/58 با است. سانتیگراد درجهی دما متوسط میدهند. اختصاص خود شش به زیارت آبخیز حوضهی فیزیوگرافی مطالعات اساس بر و خالودره ناتکه آب سفید آبشار سوتهرود فرعی زیرحوزهی است درصد 48/8 حوزه متوسط شیب است. شده تقسیم میدان حرکات و فرسایش انواع ایجاد و رسوبدهی در آن باالی مقدار که زیارت آبخیز حوضهی سنگی سازندهای دارد. زیادی نقش های تود شمشک مبارک کربونیفر دونین الر ییالق خوش سازند شامل آچیال بروموس چون مرتعی ههای گون است. گرگان شیست و بلوط ممرز توسکا مانند جنگلی گونههای و سابین جانیپروس سطح و دادهاند تشکیل را حوزه رویشگاه نمدار و انجیلی راش کشاورزی اراضی مرتع جنگل کاربریهای از آبخیز حوضهی است. شده پوشیده مسکونی مناطق و شده رها دیمزارهای باغات و انتخاب زمینلغزش کنش پرا نقشهی تهیهی مؤثر عوامل طبقهبندی شناسایی زمینلغزش خطر ارزیابی مراحل مهمترین از یکی است. حوزه در موجود زمینلغزشهای کنش پرا نقشهی تهیهی و بازدیدهای انجام Google Earth نرمافزار طریق از منظور بدین دستگاه و محلی راهنمای و اطالعات از استفاده حوزه در میدانی زیارت آبخیز حوضهی زمینلغزشهای شواهد نقشهی GPS عوامل بهینهی انتخاب برای گردید. تهیه های پهن صورت به IDRISI نرمافزار در 4 )PCA( اصلی عاملهای تحلیل ابزار از شد. استفاده 5 مدل با زمینلغزش خطر پهنهبندی گردید ارائه جوشی و گوپتا توسط ابتدا مدل طبقات به نرخدهی مبنای و است وزنی غیر مدلی که به و تقسیم محاسباتی الگوریتم اساس بر آن در عوامل ][. است رابطهی صورت A : رابطهی = A نقشهی از طبقه هر در داده خ ر لغزش سطح با برابر A آن در که طبقات کل در داده خ ر لغزش سطح میانگین با برابر A و عامل نرخدهی محاسباتی منطق دیگر عبارت به است. عامل نقشهی از پس تحقیق این در است. تقسیم وزنی غیر مدل در عوامل نقشهی زمینلغزش در مؤثر عامل طبقات به خدهی نر خطر نقشهی و شد جمع جغرافیایی اطالعات سامانهی محیط در پیکسلها تجمعی فراوانی منحنی عطف نقاط اساس بر و شد تهیه زیاد( خیلی و زیاد متوسط کم کم )خیلی خطر کالس پنج در گردید. طبقهبندی رطخ و تراسخ لنیمز شزغ
54 رطخ و تراسخ لنیمز شزغ رگرسیون مدل با زمینلغزش خطر پهنهبندی متغیرهی چند نقشهی مختلف عوامل نقشههای تلفیق از روش این در واحدهای نقشهی دادن قطع از بعد گردید. تهیه همگن واحدهای لغزش دارای واحدهای زمینلغزش کنش پرا نقشهی با همگن ارزشی کد لغزش دارای همگن واحدهای تمام به و گردید مشخص محاسبهی با سپس ]5[. شد داده صفر ارزشی کد لغزش فاقد و سطحی کم )ترا طبقه هر در زمینلغزش سطحی کم ترا درصد حوزه( کل در لغزش سطحی کم ترا بر تقسیم طبقه هر در لغزشها در زمینلغزش نبود یا بود ]4[. شد نرخدهی پارامترها طبقات به دیگر مؤثر عامل و وابسته متغیر بهمنزلهی همگن واحدهای در رگرسیون ابزار وارد مستقل متغیرهای بهمنزلهی صورت به رگرسیون رابطهی شدند. IDRISI نرمافزار ]7[. است 2 رابطهی : 2 رابطهی p Y = log( p) = ln( ) = β + β p X +... + β p n X n نیز ( ) و )Y( وابستهی متغیر احتمال P رابطه این در p β n و... β 2 β ثابت عدد β توافق عدم یا احتمال نسبت X ( مستقل عوامل مشارکت مقدار و اندازه )که هستند ضرایب معادله بهترین میدهند(. نشان وابسته متغیر در را X( n و...X 2 نقشهی همچنین و زمینلغزش وجود عدم و وجود مؤثر عوامل بین نقاط اساس بر و شد تهیه IDRISI نرمافزار در زمینلغزش خطر )خیلی خطر کالس پنج در پیکسلها تجمعی فراوانی منحنی عطف گردید. طبقهبندی زیاد( خیلی و زیاد متوسط کم کم خطر پهنهبندی مدلهای کارایی ارزیابی زمینلغزش هر در خطر کالسهای مقایسهی برای کم ترا نسبت شاخص قرار استفاده مورد زیر رابطهی با مستقل طور به نقشهها از یک میگیرد. 3: رابطهی i مساحت Ai خطر کالس هر در لغزش کم ترا Dr آن در که مساحت ع مجمو Si پهنهبندی نقشهی یک در خطر کالس امین کالسهای تعداد n و خطر کالس هر در داده خ ر زمینلغزشهای شاخص توسط خطر کالسهای بین تفکیک چه هر است. خطر بیشتری کارایی از نقشه باشد گرفته صورت بهتر کم ترا نسبت مطلوبیت نشاندهندهی مطلوبیت جمع مقدار است. برخوردار است. منطقه در زمین رانش خطر پیشبینی در مدل عملکرد ات گسترهی در مختلف مدلهای برای شاخص این مقدار معموال ندارد. وجود آن برای حدی تئوریک لحاظ از اگرچه یگیرد م قرار 7 از روش باشد بیشتر مطلوبیت جمع مقدار هرچه مدلها ارزیابی در مطلوبیت جمع مقدار است. برخوردار تفکیک در بیشتری مطلوبیت ]2[. میآید دست به 4 رابطهی از 4: رابطهی نسبت S کم ترا نسبت Dr مطلوبیت جمع Qs آن در که کالس تعداد n و منطقه کل مساحت به خطر کالس هر مساحت است. خطر دقت عامل شده تهیه پهنهبندی نقشههای مقایسهی برای از عامل این گرفت. قرار توجه مورد 6 )P( شده پیشبینی نتایج است. محاسبه قابل 5 رابطهی 5: رابطهی P = Ks S مساحت Ks شده پیشبینی نتایج دقت P رابطه این در که کل مساحت S و باال به متوسط خطر کالسهای در یافته لغزش است. منطقه زمینلغزشهای این است. مدل هر نسبی عملکرد مشخصهی 7 ROC شاخص ROC منحنی یگردد. م محاسبه ROC منحنی روی از شاخص عدم یا وقوع که پیکسلهایی نسبت آن در که است نموداری شده پیشبینی درستی به مدل توسط آنها در زمینلغزش ع وقو پیکسلهایی نسبت یعنی آن مکمل مقدار برابر در 8 درست( )مثبت میگردد. ترسیم 9 غلط( )مثبت شدهاند پیشبینی نادرست که خطر پهنهبندی نقشههای بین IDRISI نرمافزار در شاخص این شد. محاسبه زمینلغزش وجود عدم و وجود نقشهی و نلغزش زمی زیر مساحت بیشترین - ROC شاخص مقدار بیشترین که مدلی را مکرر- شهای آزمای با متناظر نقاط اتصال از حاصل ROC نمودار است. باالتری نسبی عملکرد دارای باشد دارا بر و است ناپارامتری آزمون یک دو( )خی اسکوئر کای آزمون تفاوت بررسی به انتظار مورد ی فراوان و هشده مشاهد ی فراوان مبنای ارزیابی برای اینجا در که میپردازد جامعه چند یا دو مقادیر بین سطح در خسارت و خطر کالسهای معنادار و مناسب تفکیک است. شده استفاده آن از درصد 5 خطای نلغزش زمی خسارت ارزیابی R= ریسک عمومی معادلهی با نلغزش زمی کلی خسارت بزرگی H خسارت R آن در که ]6[. میشود برآورد HEV عناصر آسیبپذیری درجهی V و خطر معرض در عناصر E خطر ساختمانها جادهها شامل مطالعه این در خسارت عناصر است. و مرتع جنگل یهای )کاربر طبیعی منابع و جمعیت کنش پرا شبکههای مانند بپذیر آسی عناصر دیگر هستند. چشمه( و زراعت میزان محاسبهی و هستند غیرمستقیم ههای هزین نیز تلفن و برق خسارت ارزیابی برای است. مشکل نیز آنها از ناشی خسارت نقشهی در :5 مقیاس در هکتار 5 از کوچکتر نهای پلیگو ادغام بزرگتر و کتر نزدی همگن نهای پلیگو در برتر مدل خطر شد استخراج متفاوت خطر کالس با واحد 66 نهایت در و شدند مورد حوزهی در نلغزش زمی خسارت ارزیابی مبنای نقشه این که شد. مطالعه
زیارت حوضه لغزشهای زمین تیپ 55 و علمی بحث و نتایج زیارت آبخیز حوضهی زمینلغزش شواهد کنش پرا نقشهی 2: تصویر حوزه زمینلغزش کنش پرا نقشهی این در هکتار 26/6 مساحت به زمینلغزش 92 کلی طور به 6 به وارنس طبقهبندی از استفاده با تعداد این شد. ثبت حوزه عدد )3 انتقالی هکتار( 4/89 مساحت به عدد )2 چرخشی تیپ 6/72 مساحت به عدد )32 خزشی هکتار( /57 مساحت به ) جریانی هکتار( /73 مساحت به عدد )33 ریزشی هکتار( 3/9 مساحت به عدد )3 مرکب و هکتار( /5 مساحت به عدد 2(. )تصویر شدند تقسیمبندی هکتار( یدنبهنهپ رطخ و تراسخ لنیمز شزغ
زمینلغزش در مؤثر عوامل همبستگی ارزیابی ماتریس : جدول ارزیابی ماتریس جهت شیب ارتفاع از فاصله سطح از گسل دریا زمینشناسی کاربری اراضی مقدار بارندگی از فاصله رودخانه از فاصله جاده درصد شیب خاک /72 /66 /67 /56 /5 /65 /82 /83 /74 /73 /5 /66 /8 /83 /7 /69 /44 /62 /63 /55 /63 /47 /3 /68 /66 /45 /73 /66 /37 /55 /67 /48 /5 /37 /7 /7 /77 /5 /66 /68 /67 /77 /48 /73 /8 /67 /7 /67 /45 /8 /68 /7 /55 /66 شیب جهت سطحدریا ارتفاعاز گسل از فاصله زمینشناسی اراضی کاربری بارندگی مقدار /7 /65 /67 /68 /3 /47 /63 /55 /63 رودخانه از فاصله /78 /76 /85 /76 /85 /78 /67 /65 /7 /62 /66 /65 /44 /5 /5 /69 /73 /56 /7 /74 /67 /83 /83 /66 /8 /82 /72 جاده از فاصله شیب درصد ک خا 56 رطخ و تراسخ لنیمز شزغ مؤثر عوامل طبقهبندی و انتخاب PCA روش از نلغزش زمی ع وقو در مؤثر عوامل تعیین برای نقشهها بین همبستگی برقراری روش این اساس شد. استفاده نتیجهی در اریبی ایجاد سبب باال همبستگی با ههای نقش است. همبستگی با عواملی باید بنابراین میشوند. پهنهبندی نهایی آنها دوی هر یا یک لزوم صورت در و شناسایی درصد 9 باالی )جدول شود حذف عامل آن اهمیت بررسی و کارشناسی نظر با کمترین و بیشترین میشود مشاهده جدول در که همانطور (. و درصد 85 شیب و جاده از فاصله عامل بین ترتیب به همبستگی توجه با بنابراین است. درصد 3 اراضی کاربری و رودخانه از فاصله فاصله زمینشناسی عامل از استفاده شده انجام PCA به جهت شیب درصد گسل از فاصله جاده از فاصله رودخانه از مقدار و اراضی کاربری خاک بافت دریا سطح از ارتفاع شیب است. بالمانع بارش با شده تهیه زمینلغزش خطر نقشهی مختلف مدلهای مستقل عوامل معرفی از پس رگرسیون مدل در کد دارای همگن )واحدهای وابسته عامل و مدل( پارامتر ) دست به معادله بهترین IDRISI نرمافزار به ( و زمینلغزشی 6(. )رابطهی آمد 6: رابطهی Y = -5.633+ (.54 A) + (.237 D) + (.79 F) + (.787 G) + (.72 L) + (.26 P) + (.45 R i) + (.244 R o ) + (.246 S l ) (.364 S o ) D شیب جهت A )زمینلغزش( وابسته عامل Y آن در که P اراضی کاربری L گشناسی سن G گسل از فاصله F ارتفاع S o و شیب S l جاده از فاصله R o رودخانه از فاصله R i بارندگی الگوریتم اساس بر پارامترها طبقات به نرخدهی است. خاک تیپ با عوامل نهایت در و شد انجام روش در تقسیم محاسباتی مذکور مدل دو زمینلغزش خطر پهنهبندی نتایج شدند. جمع هم است شده ارائه 4 و 3 تصاویر و 2 جدول در خطر پهنهبندی روشهای مقایسهی زمینلغزش اب مختلف مدلهای زمینلغزش خطر نقشههای انطباق از دش محاسبه P و Qs شاخصهای زمینلغزش شواهد نقشهی مدل هر در کارایی صهای شاخ به امتیازدهی از پس 3(. )جدول برتر مدل بهمنزلهی بیشتر امتیاز با رگرسیون مدل شد. انتخاب رگرسیون روش در عوامل تأثیر ضرایب بر مروری با ارتفاع افزایش با زمینلغزش وقوع احتمال که یشود م مشخص مستقیم رابطهی حوزه در بحرانی مقادیر تا شیب و بارندگی مقدار بودن مثبت است. همراستا نیز کارشناسی نظرهای با که دارد و گسل از فاصله رودخانه از فاصله نظیر عوامل از برخی ضریب کارشناسی نظرهای با و است مبهم کمی اول نگاه در جاده از فاصله دلیل به اولیه نقشههای دوبارهی بررسی با ولی نیست همراستا آبخیز حوضهی در رودخانهها اعظم بخش یشود. م برده پی آن بخش تنها و دارند انشعاب زمینلغزش فاقد مناطق در زیارت زمینلغزشها تمرکز محل در اصلی( )شاخهی آن از کوچکی معلوم گسل و زمینلغزش پراکنش نقشهی بررسی با دارد. قرار بوده گسلها از دورتر فواصلی در شها زمینلغز تمرکز که میشود احتمال آن از گرفتن فاصله با که است بدیهی بنابراین است تأثیر ضریب بودن مثبت دلیل یابد. افزایش زمینلغزش وقوع )بیشتر آخر طبقهی باالی مساحت میتوان را جاده از فاصله عامل این در شها زمینلغز مساحت بودن باال آن تبع به و متر( 5 از و مختلف عوامل ارتباط و درهمکنش دیگر طرف از دانست. طبقه
جدول 2: مساحت لغزش ر خ داده در طبقات عوامل و محاسبهی نر خ هر طبقه به روش و رگرسیون /34 /87 2/78 /48 3/52 /68 3/34 /6 /67 /38 /72 /2 /8 /2 /42 عامل فاصله از رودخانه طبقات -5 5- -5 5-2 2-3 3-45 45< -2 2-5 مساحت لغزش در طبقه )هکتار( 25/98 8/73 2/87 /54 2/3 8/5 2/68 25/33 /38 پارامتر کاربری اراضی طبقات مسکونی مساحت لغزش در طبقه )هکتار( 55/5 5/2 5/79 7/72 5/94 3/88 /2 2/85 9/9 /58 /5 /97 زراعت غیر دیم زراعت دیم جنگل با تاج پوشش کم جنگل با تاج پوشش متوسط جنگل با تاج پوشش انبوه مرتع ضعیف مرتع خوب 277-3/4 3/4-343/2 2/49 6/ 2/5 /43 2/7 /75 /29 /35 /22 /7 5/2 2/7 343/2-375/9 /72 7/96 5/2 5-8 /3 2/8 2/23 /6 /7 /2 /397 8/98 23/97 23/ /56 2/47 2/89 2/84 3/28 8/8 6/48 /77 2/8 /35 7/3 375/9-48/7 48/7-44/4 44/4-474/2 474/2-56/9 56/9-539/7 539/7-7 F N شیب مقدار بارندگی 2/46 /64 /73 /78 /3 /74 /56 2/6 2/5 /37 5/82 3/99 3/ 22/2 7/4 4/76 5/3 2/27 /38 3/87 8/7 8-2 2-5 5-2 2-3 3-65 65< -5 5-3 57 فاصله از گسل جهت شیب شماره بهار و تابستان ۱۳۹۴ علمی و /8 /25 /655 3/48 /45 7/72 33/34 38/8 32/8 2/7 /657 8/66 9/425 8/29 /7 S W E Cml Dkh Gib Jl 2/67 /3 /9 2/58 /28 63/5 /25 47/94 39/24 8/4 3/98 /5 / 3/5 /47 3-23 23-35 35< 558-6 6-2 2-8 8-22 ارتفاع از سطح دریا زمین شناسی شزغ لنیمز تراسخ و رطخ یدنبهنهپ 5/23 /25 /8 /78 /72 25/53 8/7 28/2 2/83 /54 2/45 /59 /2 /87 /7 Jsl s.sh Kul ml Osch Pdl Pr QLC Qal /22 /2 /66 /6 /43 /42 2/86 4/66 27/5 9/82 9/6 5/4 6/4 /62 /7 4/46 2/86 2/64 /88 /84 2/47 22-327 -75 75-5 5-225 225-3 3-5 5< فاصله از جاده
/8 /92 /9 عامل ک خا بافت طبقات لومی سیلتی- مساحت لغزش طبقه در )هکتار( 6/28 29/78 9/92 پارامتر طبقات مساحت لغزش طبقه در )هکتار( 7/73 2/56 5/88 رسی- سیلتی- لومی رسی لومی- لومی شنی- زمینلغزش خطر پهنهبندی مدلهای کارایی رتبهبندی 3: جدول کل رتبهی ROC P Qs )Chi 2 ( اسکوئر کای امتیاز مدل رگرسیون مقدار مدل رگرسیون مقدار مدل مقدار مدل رگرسیون مقدار مدل رگرسیون )5 ( (7) 86 84 93 84/4 رگرسیون 2/223 /254 7229/56 767/48 2 58 رطخ و تراسخ لنیمز شزغ مدل با زیارت آبخیز حوضهی در زمینلغزش خطر نقشهی 3: تصویر باالی پیچیدگی عوامل سایر به عامل یک غلبهی موارد برخی در میسازد. مشکل را نتایج تفسیر بنابراین میشود یادآور را شبکه بین درونی ارتباط این گرفتن نظر در با رگرسیون مدل مدل به نسبت و میکند غلبه مشکل این حل به حدی تا عوامل از حاصل نتایج که است قتر دقی هتر( ساد الگوریتم )با مورد دادههای گذاشتهاند. صحه امر این بر نیز کارایی شاخصهای مدل با زیارت آبخیز حوضهی در زمینلغزش خطر نقشهی 4: تصویر رگرسیون اطالعاتی منابع از )E( خطر معرض در عوامل شناسایی برای نیاز و مراتع زراعی اراضی سطح بهطوریکه گردید. استخراج متفاوتی طول و مسکونی اماکن تعداد اراضی کاربری نقشهی از جنگلها اطالعات از هها چشم نقشهی Google Earth تصاویر از هها جاد جمعیت تراکم نقشهی و گرگان شهرستان منطقهای آب ادارهی زیارت روستای بهداشت خانهی ادارهی اطالعات از ساکن و سیار
زیارت آبخیز حوضهی خطر کالس هر در خطر معرض در عناصر مقادیر فراوانی توزیع 4: جدول معرضخطر در عناصر بیانی صفت هکتار (ha) زراعی اراضی هکتار (ha) مراتع هکتار (ha) جنگل تعداد کشاورزی مصرف با چشمه کم خیلی 4/768 752/335 3879/527 کم 58/35 524/476 خطر کالس متوسط 95/324 945/549 زیاد 257/43 45/64 زیاد خیلی 34/6 57/5 3 مجموع 649/657 752/335 6822/22 5 4 2 شرب مصرف با چشمه تعداد 2 4/78 3/732 458 63 38/749 337/5 5/336 5/5 364 229 26/6 3/25 2 9/478 3/349 8 79 /53 5/336 7/24 /354 4 27 2/53 79/7 /885 2/878 76 3/43 7/354 /639 9 8/42 مشترک مصرف با چشمه جاده (km) روستایی مسکونی کن اما ویالیی مسکونی کن اما ثابت جمعیت کنش پرا سیار جمعیت کنش پرا تعداد کی خا آسفالته واحد واحد هکتار (ha) هکتار (ha) 59 زمینلغزش خطر معرض در عناصر کالس نقشهی 5: تصویر زیارت آبخیز حوضهی معرض در عوامل از یک هر مساحت و تعداد سپس شدند. استخراج برتر مدل از حاصل خطر نقشهی پلیگونی واحدهای در خطر نقشهی یک قالب در و 4( )جدول شد تعیین ( )رگرسیون )خیلی کالس پنج در و تهیه معرضخطر( در عناصر )نقشهی مجزا 5(. )تصویر گردید طبقهبندی زیاد( خیلی تا کم غیرممکن تقریبا )V( عوامل بپذیری آسی عامل کمی تعیین استقامت اندازه جنس قبیل از متفاوتی شرایط به زیرا است سکنه از خالی یا پر و خطر معرض در عوامل مالی هزینهی و تخریب قدرت و اندازه تیپ همچنین دارد. بستگی آنها بودن توجه با یگذارد. م تأثیر عوامل آسیبپذیری مقدار بر نیز زمینلغزش متغیراند شدیدا زمانی و مکانی مقیاس در عوامل این اینکه به ازینرو است دشوار بسیار عوامل آسیبپذیری کمی مقدار تعیین بررسی و کارشناسی امتیازات از استفاده و نیمهکمی روشهای محاسبهی برای بود. خواهد راهگشا مطالعه مورد حوزهی شرایط از یک هر شرایط و خطر کالس به توجه عناصر بپذیری آسی امتیاز اهمیت حائز کولوژیکی ا و مالی( )خسارت اقتصادی لحاظ از عناصر خسارت و دارند قرار باالتری خطر کالس در که عناصری است. آسیبپذیری امتیاز و اهمیت از میشوند متحمل بیشتری مالی آسیبپذیری به کارشناسی وزندهی از پس برخوردارند. بیشتری از نهایی وزن تعیین برای )ریالی( مالی خسارت بر مبتنی عناصر کالس 5 در عناصر آسیبپذیری عدد سپس و شد استفاده نرمافزار از حاصل عوامل بپذیری آسی امتیاز 6(. )تصویر گردید طبقهبندی عدد در بهتر درک و بزرگنمایی برای Expert choice نرمافزار 5(. )جدول است شده ضرب در عوامل خطر عامل سه نقشهی کالسهبندی و تهیه از پس اساس بر نقشه سه )ضرب( تلفیق و بپذیری آسی و خطر معرض نقاط اساس بر و محاسبه خسارت عدد ریسک عمومی معادلهی خیلیکم کالس پنج در لها پیکس تجمعی فراوانی منحنی عطف 7(. )تصویر گردید هبندی طبق خیلیزیاد و زیاد متوسط کم مساحتی خطر معرض در عوامل نقشهی زیاد خیلی و زیاد طبقات آبخیز حوضهی سطح از درصد 82 حدود یعنی هکتار 7527 حدود و زیاد خسارت کالسهای دادهاند. اختصاص خود به را زیارت دادهاند. اختصاص خود به را حوزه سطح از درصد 9/4 زیاد خیلی رطخ و تراسخ لنیمز شزغ
Expert choice نرمافزار از حاصل زیارت آبخیز حوضهی زمینلغزش خطر معرض در عناصر آسیبپذیری نهایی وزن 5: جدول نهایی وزن خطر معرض در عوامل نهایی وزن کردن رند 2 7 4 2 8 7 7 5 3 2 2 2 2/ 6/5 3/9 2/ 7/5 6/6 6/6 5/ 2/5 2/4 2/4 /9 /8 /7 /2 /65 /39 /2 /75 /66 /66 /5 /25 /24 /24 /9 / /8 /7 جنگل ثابت جمعیت کنش پرا ویالیی کن اما سیار جمعیت کنش پرا روستایی کن اما بنه طول زراعت روستا دست پایین زراعت آسفالته جاده مرتع کی خا جادهی آبشار زراعت روستا زراعت کشاورزی چشمهی مشترک چشمهی شرب چشمهی 6 رطخ و تراسخ لنیمز شزغ هگیری نتیج روشهای با زمینلغزش خسارت و خطر حاضر تحقیق در خطر ارزیابی در شد. ارزیابی زیارت بحرانی حوزهی در مختلف شد. استفاده و رگرسیون مدل دو از نلغزش زمی P اسکوئر کای صهای شاخ از استفاده با لها مد کارایی ارزیابی مدل بهمنزلهی رگسیون مدل و شد انجام ROC و Qs گردید. انتخاب برتر عوامل ( )رگرسیون برتر مدل نتایج اساس بر طبیعی عوامل مترین مه شیب و رودخانه از فاصله و زمینشناسی زمینلغزش ع وقو در مؤثر انسانی عامل مترین مه جاده از فاصله و اصلی عامل سه اینکه به توجه با است. زیارت آبخیز حوضهی در مربوط ( رگرسیون معادلهی در تأثیر ضرایب )بیشترین ذاتی خطر نمیتوان بنابراین است بوده حوزه طبیعی عوامل به گرفت. نادیده مخرب پدیدهی این ع وقو در را منطقه مدل از استفاده با زمینلغزش زیاد خیلی و زیاد خطر سهای کال خود به را زیارت حوضهی از درصد 4 حدود رگرسیون و حسینزاده پژوهش با خطر بخش نتایج است. داده اختصاص رگرسیون مدل قبول قابل برازش بر مبنی ][ همکاران بر مبنی ]3[ همکاران و شیرانی پژوهش با و است بوده همراستا ندارد. همخوانی چندمتغیره بر دومتغیره آماری روشهای برتری خطر معرض در عوامل نقشههای زیاد خیلی و زیاد کالس دو خود به را حوزه از درصد و 82/29 ترتیب به بپذیری آسی و شود. باال خسارت ایجاد زمینهساز یتواند م که یدهند م اختصاص آسیبپذیری خطر نقشهی سه ضرب و هبندی کالس تهیه از پس ریسک عمومی معادلهی اساس بر خطر معرض در عوامل و عناصر شد. تهیه زمینلغزش خسارت نقشهی وارنس( )معادله مشخص زمینلغزش خسارت و خطر نقشهی دو مقایسهی با کالس دارای زیاد خیلی و زیاد خطر کالس با مناطقی که میشود حوضهی در یعنی هستند نیز زمینلغزش خیلیزیاد و زیاد خسارت و زیاد زمینلغزش وقوع احتمال که مناطقی در زیارت آبخیز آسیبپذیری با خطر معرض در عناصر بیشترین است زیاد خیلی زیادی خسارت آمدن بار به موجب نهایت در که است موجود باال در نیز زیارت روستای که است آن توجه قابل نکتهی شد. خواهد است. گرفته قرار پهنه این اساسی جزئی نیز معرضخطر در عناصر ریالی خسارت تعیین تحت مناطق از کامل اطمینان نبود علت به اما است کلیدی و برای کنونی علوم بودن کمدقت و ناقص بهویژه و نلغزش زمی تأثیر ارزش ارزیابی به محققان زمینلغزش احتمالی خسارت پیشبینی عنوان به آن از و کردهاند بسنده خطر معرض در عناصر کل ریالی بودن مشکل بر گواهی که یکنند م یاد نلغزش زمی پتانسیل خسارت بالیای سایر و زمینلغزش بالفعل و واقعی مالی خسارت ارزیابی است. طبیعی ترکیب با خسارت و خطر هبندی پهن شهای رو سایر از استفاده و مدلها مقایسهی امکان لحاظ به عوامل متفاوت هبندی کالس و است شایسته همچنین میشود. پیشنهاد بنیادی نتایج استخراج آبخیز حوضهی این در نلغزش زمی مدیریت بعدی تحقیقات در این نتایج شود. ارائه مناسب مدیریتی برنامههای و شود بررسی برنامههای تبندی اولوی برای مناسب ابزاری بهمنزلهی تحقیق و طبیعی منابع بحران مدیریت نهای سازما برای مدیریتی قابل زمینلغزش پدیدهی به همند عالق دانشجویان همچنین بود. خواهد استفاده
در عناصر آسیبپذیری کالس نقشهی 6: تصویر زیارت آبخیز حوضهی زمینلغزش خطر معرض زمینلغزش خسارت نقشهی : 7 تصویر زیارت آبخیز حوضهی 6 پینوشت رطخ و تراسخ لنیمز شزغ.Landslide Index 2.Precision of the Predicted results 3.Normalized Difference Vegetation Index 4.Principal Components Analysis 5.Landslide Nominal Risk Factor 6.Precision of the Predicted results 7.Relative Operating Characteristic 8.True positive 9.False positive و طبیعی منابع ادارهی حفاظت بخش گلستان استان ترابری و راه کل اداره. برنامهریزی معاونت و گلستان منطقهای آب شرکت گلستان استان آبخیزداری )392(. گلستان استانداری منابع باقری میر عادل منصوری رضا محمد ثروتی مهدی محمد ۱.۱ حسینزاده تودهای حرکات وقوع ریسک پهنهبندی )388(. سعید خضری بابک مسیر محدودهی موردی مطالعهی. رگرسیون مدل از استفاده با شمارهی سوم سال ایران زمینشناسی فصلنامه دهگالن. سنندج-.37 28 پایداری اصول و )مبانی زمینلغزش )375(. محسن جعفری ۲.۲ شریعت سازه. انتشارات طبیعی(. شیبهای ارزیابی و بررسی )385(. جعفر غیومیان ستار چاوشی کورش ۳.۳ شیرانی مجلهی سمیرم. علیای پادنای در نلغزش زمی خطر هبندی پهن روشهای. 23 اصفهان دانشگاه مدیریت برنامهی و خسارت خطر ارزیابی )389(. ابراهیم سنگچینی ۴.۴ کریمی پایاننامهی گلستان. استان چهلچای آبخیز حوضهی لغزش زمین و کشاورزی علوم دانشگاه آبخیزداری و مرتع دانشکده ارشد. کارشناسی گرگان. طبیعی منابع تجربی و آماری مدلهای کارایی مقایسهی )385(. جمال ۵.۵ مصفایی برنامهی ارائهی و الموت آبخیز حوضهی در نلغزش زمی خطر هبندی پهن آبخیزداری و مرتع دانشکده ارشد. کارشناسی پایاننامهی خطر. مدیریت گرگان. طبیعی منابع و کشاورزی علوم دانشگاه 6. Anbalagan, R., Singh, B. )996(. Landslide hazard and risk assessment mapping of mountainous terrains. Engineering Geology, 43, 237-246. 7. Ayalew, L., Yamagishi, H. and Ugawa, N. (24). Landslide susceptibility mapping using GIS-based weighted linear combination, the case in Tsugawa area of Agano River. Niigata Prefecture, Japan, Landslides, 73-8. 8. Einstein, H., Saldivar-Sali, A. (27). A landslide Risk Rating System for Baguio, Philippines. Engineering Geology, 9, 85-99. 9. Espizua, L., Bengochea, J.D. (22). Landslide Hazard and Risk Zonation Mapping in the Rio Gerande Basin. Mountain Research and Development, 22(2), 78-85.. Gupta, R.P., Joshi, B.S. (99). Landslide hazard zoning using GIS approach- A case study from the Ramganga catchment, Himalayas. Abstract. Engineering Geology, 28(), 9-3.. Jian, W., Xiang-guo, P. (29). GIS-based landslide hazard zonation model and its application. Procedia Earth and Planetary Science,, 98 24. 2. Kunlong, Y., Lixia, C. and Guirong, Z. (27). Regional landslide hazard warning and risk assessment. Earth Sience Frontiers, 4(6), 85-97. 3. Lee, C.F., Dai, F.C. and Ngai, Y.Y. (22). Landslide
risk assessment and management. Engineering Geology, 64, 65-87. 4. Mohammadi, A., Heshmatpoor, A. and Mosaedi, A. (24). Study on Efficiency of an Iranian Method for Landslide Hazard Zonation in Golestan Province. EGU- st General Assembly, Nice, France. 5. Van westen, C.J., Van Asch, T.W.J. and Soeters, R. (25). Landslide hazard risk zonation- why is it still so difficult? Bull Eng Geol Env, 65, 67-84. 6. Varnes, D.J. and the International Association of Engineering Geology Commission on Landslides and Other Mass Movements on Slopes. (984). Landslide hazard zonation: a review of principles and practice. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. France. 7. Zezere, J.L., Garcia, R.A.C., Oliveria, S.C. and Reis, E. (28). Probabilistic landslide risk analysis considering direct costs in the area north of Lisbon (Portugal). Geomorphology, 94, 467-495. 62 شماره بهار و تابستان ۱۳۹۴ علمی و شزغ لنیمز تراسخ و رطخ یدنبهنهپ